Akori Eko: Eewo Ile Yoruba

Ohun aimo (eyi ni ohun ti ko to, ohun ti ko wo, ohun ti ko ye) ti a ko gbodo se. Awon ohun ti asa esin ati ise wa ko gba laa ye lati se ni a n pe ni eewo. Yoruba bo won ni “eni ti o ba se ohun ti enikan o se ri, oju re a ri ohun ti enikan ko ri ri”.

Awon Yoruba kii fe dejaa eewo nitori won mo wipe eja a maa hun ni tabi fa ki ohun buburu sele si onitohun. Nigba miiran ohun buburu ti a lero le ma sele, sugbon ohun ti o se pataki ni eko ti won fe ko ni.

Bi eewo se wa fun agba, bee naa ni o wa fun omode ni ile Yoruba, eewo agbalagba lejo mo eewo esin ibile tabi ti molebi (idile) bee eewo awon ewe/omode wa lati ko omo lekooni ibamu pelu bi ironu ati ojo ori won se mo patakijulo, eewo je ona kan gbogi ti ori mu ki igbe aye alaafia ati ife joba ninu awon Yoruba.

ORISIRISI EEWO ILE YORUBA

1. EEWO FUN IMOTOTO TABI OFIN ILERA

EEWO	OHUN TI YIO SELE	IDI TI O FI DI EEWO
a. A ko gbodo fo aso ni ale	Iya eni naa yio ku	Ki aba le reran ri bi aso naa na mo tabi ko mo
b. Ako gbodo to sinu odo	Bi eni naa ko ba mu omi aro yo ku	O le je odo ti won mu o si le fa aisan fun opolopo eniyan
d. A ko gbodo jokoo ni enu ona jeun	Eni naa ko ni yo	Panti le gbon si ounje naa bi awon eniyan se n lo ati bo
e. A ko gbodo je irun ori	Eni naa yio ku	Irun ori le doti o si le fa aarun si ago ara
e. A kii ji te epo egusi mole	O sin i yio ta eni naa pa X440x16	Ki a le maa gba ile wa leyin ti a ba se egusi tan
f. A kii fi igi owo dana	Eni naa yoo ku	Lati dekun awon eni ti n fi igi owo sina tabi sere
g. A ko gbodo fi owo gbe ojo	Owo eni naa yio maa gbon	Lati dekun fifi owo ko idoti ati otutu
gb. A ko gbodo fi ese te eyin tabi edo inu ibepe mo le	Eni naa yio ya aro	Ki a le maa ko eyin ibepe ati eso inu re danu nitori o le yon i subu

2. EEWO FUN ITONI (AKONILOGBON): Awon eewo ti o wa labe isori yii je eyi ti o le toni sona ti on aba daru tabi lati ko ni lekoo sise lodi si iru awon eewo bayii maa n mu ijiya kan tabi omiran lowo. Apeere:

EEWO	OHUN TI YIO SELE	IDI TI O FI DI EEWO
a. A ko gbodo fo ile agbon	Awo ti eni naa ba n gbe, yio ma fo	Agbon le ta eniyan loju
b. Omode ko gbodo fi igi fa ila sile	Iya omo naa yio ku	Ki igi naa ma ba gun ni ikun tabi oju
d. A ko gbodo fi igbale naa omokunrin	Ikan omokurin re yio ku	O le wo oju ara re lo
e. Omode ko gbodo mo obi re loju tabi naa obi re	Osi yio ta omo naa pa	Iwa aito ni
e. Omo iya kannaa ko gbodo ba obirin kan lo po	Bi won ba see sit i igbonwon gba ara won nidii ounje eyi rgbon yio ku	Lati dekun iwa aito
f. A ko gbodo naa alaboyun	Ki omo ti yio bi ma ban i apa dara	Ki a ma aba fi owo gba ni kun

3. EEWO FUN IGBEAYE ALAAFIA: Awon eewo yii wa fun imu larale ati igbe aye irorun. Apeere:

EEWO	OHUN TI YIO SELE	IDI TI O FI DI EEWO
a. A ko gbodo ru idi igi gba arin tabi agbi ile koje	Eniyan kan yio ku ninu ile naa	Lati dekun ijamba fun awon ewe ti n sare kiri
b. Okunrin ko gbodo fe obinrin tie se re koni koje gbin	Bi o ba fi esegbe ipanti wole, ile naa yoo di ahoro	Lati dekun iku ninu idele/ile
d. Aboyun kogbodo dakun dele sun	Omo inu re le ku tabi ki o yaro	Oyun le tibe baje lara re
e. Aboyun ko gbodo rin ni aru tabi ninu oorun osan gangan	Anjonu le le omo inu re jade ki osi wonu re lo	Lati dekun irin oru tabi osan fun won le ni ki won ta okuta mora
e. Omo ko gbodo jabo leyin iya re	Bi o ba je obinrin, okunrin meta yio kun i ori re, bee gege ni okunrin naa	Ko awon abiyami maa mojuto awon omo won daradara
f. A kii rorin ale	Oko tabi aya eni ti oba dan-an wo yoo kun	O le seeriejun eni ti o ba n sare bo ninu okunkun

4. EEWO IDILE: Inui tan orirun tabi oriki orile Yoruba ni opo eewo idile ti n suyo. Eewo idile le wa fun iyawo tabi omo – ile. Okookan eewo yii wa ye nitori iwa aidara ti won hu si eru-binrin nigba asiko isoro omo bibi

Idile / iran ati eewo

1. Olu – oje ——- won kii je eye ega
2. Onikoyi ——– won ko gbodo je okete
3. Idile miiran obinrin to sese bimo ko gbodo je iyo

Ise Asetilewa

Ko awon ohuneewo laarin awon elesin wonyii:

1. Oya
2. Esu
3. Sango
4. Elesin musulumi
5. Elesin onigbagbo