Ori Oro: Isori Oro – Oro Aropo- Afarajoruko

Oro aropo afarajoruko je oro ti a n lo dipo oro oruko sugbon ti o fi ara jo oro oruko.
Isesi oro aropo afarajoruko ko yato si ti oro oruko.
Ninu Ede Yoruba mefa pere ni awon oro aropo afarajoruko. Awon niyi

Eni Eyo Opo
Kin- in – ni emi awa
Keji iwo eyin
Keta oun awon

Abuda oro aropo afarajoruko

1. Oro aropo afarajoruko se e pin si eto eni kin in ni, enikeji ati eni keta. Apeere;
   • Emi ni mo gbee
   • Iwo lo fa a
   • Oun ni o soro
2. O se e pin si eto iye, eyi eyo tabi opo. Apeere;
   • Emi naa
   • Awon agbaagba
   • Oun yii
   • Awa niyi
3. O le gba eyan ninu apola oruko.Apeere;
   • Oun naa ti dagba
   • Awon wonyi ko gbawe
   • Eyin yii ko fe ise se
4. A le lo oro asopo “ati” lati so oro aropo afarajoruko meji po. Apeere;
   • Emi ati oun pa eye owiwi
   • Awa ati eyin feran Olodumare
5. O le jeyo pelu awon wunren bii; ko , da, ni, nko. Apeere;
   • Iwo da?
   • Awon ko
   • Emi n ko?
   • Awon ni
6. Oro aropo afarajoruko “oun” se e lo bi oro asopo fun oro oruko meji ninu gbolohun. Apeere;
   • Bola oun Bisi je eba
   • Anike oun Tade pa eran igala
7. A le gbe oro aropo afarajoruko saaju wunren alatenumo “ni” lati pe akiyesi . Apeere;
   • Eyin ni mo n bawi
   • Oun ni mo feran ju lo
   • Awon ni o na mi
   • Iwo ni mo n ki
8. A le seda oro miiran lara oro aropo afarajoruko nipa lilo mofiimu “ti” ati “afi”. Apeere ;
   • Ti + emi = temi
   • Ati + eyin = ateyin
   • Afi + awon = afawon
   Akiyesi: ipaje faweli ni o waye ninu apeere oke yii
   Igbelewon:
   • Ko itumo oro aropo afarajoruko
   • Meloo ni oro aropo afarajoruko ede Yoruba? Ya ate re.
   • Ko abuda oro aropo afarajoruko
   Ise asetilewa:
   Ko apeere oro aropo afarajoruko marun-un ki o si fi seda oro oruko ninu gbolohun.

EKA ISE: ASA
ORI ORO: OWO YIYA
Awon agba a maa powe pe “owo ni bi oun ko ba si nile, ki enikeni ma dabaa leyin oun” . Owo se Pataki ninu igbesi aye eda. Owo ni a fi n jeun,oun ni a fi n raso,owo ni a fi n rale,kole,owo ni a fi n fe aya,owo ni a fi n to omo.koda, owo ni a fi n sin oku agba ni ile Yoruba. Idi niyi ti awon Yoruba fi n so pe “ ko si ohun ti eniyan le se leyin owo “
Ko si eni ti oda owo ki n da, bi oda owo ba si da eniyan ti o sip on dandan fun iru eni bee lati lo owo si nnkan kan, ko si ohun ti o le se ju ki o ya owo lo lati fi bo bukata naa.owo yiya maa n bo asiri sugbon airi owo da pada fun olowo je okan lara aleebu owo yiya ni ile Yoruba.

AWON OHUN TI O LE SUN ENIYAN YA OWO
 Inawo ojiji bii isinku baba tabi iya eni, isinku ana eni
 Igbeyawo
 Aisan
 Oran dida
 Oye didu
ORISI ONA TI A N GBA SAN OWO ELE PADA
I. Fifi ara eni, omo ati ohun ini sofa : Ni aye atijo eni ti o bay a owo pupo ni lati maa fi ise sise loko olowo re san ele lori owo to baya. Eni ti o ya owo ti o si n lo sise sin oloko ni a n pe ni “iwofa”. Ise ti iwofa yii n se sin olowo re ni a n pe ni “ Egba tabi ogba sinsin”. Eto yiya ni lowo lon yii ni a n pe ni “iwofa yiya”.
Eni ti o ya owo le fi omo to bi tabi aburo re sodo olowo lati maa sise sin in dipo ara re lati san ele ori owo to ya. Iru igbese bayii ni a n pe ni “fifi omo sofa”. Iru omo bee ni a n pe ni “omode iwofa”.ojo ti iwofa ba san owo ti o je pada ni yoo to bo lowo olowo,ojo naa ni o di ominira patapata lowo olowo ele.
II. Fifi oko sofa : Eni ti o ba ni oko yala oko koko, obi, eyin, abbl le la oko bee si meji ki o si fi apa kan re yawo. Ire apa kan oko yii yoo je ti eni ti o ya ni lowo, eyi je ele ori owo ti o ya oloko. Ire oko apa keji ni oloko yoo ti ri owo ti yoo fi san owo ti o ya pada.o si di igba ti o ba san owo yii tan ki o to gba oko re pada lowo olowo.

Igbelewon:
• Salaye asa owo yiya ni ile Yoruba
• Ko awon ohun ti o le sun eniyan ya owo ni ile Yoruba
• Salaye orisi ona ti a n gba san owo ele pada ni ile Yoruba
Ise asetilewa:
• Salaye ona meta ti eniyan le gba ya owo laye atijo.

EKA ISE: LITIRESO
ORI ORO: EWI ALOHUN GEGE BI ORISUN IRONU YORUBA
ESE IFA
Ese ifa ni amu fun ogbon ati oye awon Yoruba nitori Orunmila ti o je orisa awon onifa ni a n ki bayii;

                             “Akere finu sogbon
                               Eleri ipin
                               Akoniloro bi iyekan eni”

Ese ifa ti wa lati igba iwase ,o ku fun oniruuru akiyesi ati iriri,oun ni orisa amonimola. Bi nnkan ba sir u eniyan loju, ifa ni won yoo bere lowo re.
Apeere ESE ifa lati inu odu iwori oyeku;
“Igbo etile tountegbin
Adapo owo tountiya
Iwo o ju mi
Emi o ju o
Lara ile eni fi I fojudi ni “
Alaye: Ese- ifa yii pe akiyesi awon Yoruba si igbo ti o sun mo ile, awon obun a maa da oniruuru idoti si ibe bee ni won yoo ma yagbe sii pelu. Ewi yii tun se atenumo re pe , owo ajosepo laaarin eni meji tabi ju bee lo iya ayi iwosi lo maa n jasi. O tesiwaju pe, ilara ati owu jije maa n waye laaarin alabagbe nipa bee ainfin yoo wa. Gbogbo akiyesi yii kun fun ironu ati imo ijinle nipa ohun ti o n sele ni ayika wa.

Igbelewon:

1. Salayeewi ese ifa gege bi okan lara ewi alohun yoruba
2. Ko apeere ese ifa kan pelu alaye re
   Ise asetilewa:
   N je o ni igbagbo pe oro ogbon maa n jeyo ninu ese ifa?ko apeere ese ifa kan lati fi idi oro re mule